woensdag 17 augustus 2011

het huwelijk is maar één mogelijke vorm

Drei van Tom Tykwer confronteert ons met onze gangbare opvattingen over liefde, seks en huwelijk. Het is Tykwer trouwens niet alleen om die opvattingen te doen, maar minstens evenzeer om de verwarring die het gevolg is van de confrontatie. Drei is zeker geen pleidooi voor ménages à trois of andere mogelijke relaties maar wil enkel aantonen dat onze traditionele opvatting – een verbond van een man en een vrouw, het liefst gezegend met kinderen – slechts een van de vele mogelijke is en dat de mate waarmee we daaraan hechten de hevigheid verklaart waarmee we reageren op een ondermijning ervan. Zonder dat we echter rationele argumenten kunnen aanvoeren om het alleenzaligmakende karakter van die traditionele band te verdedigen.


Tykwer laat in zijn intrige het toeval een zeer grote rol spelen. De waarschijnlijkheid in het verhaal interesseert hem niet. Hij wil enkel een situatie creëren waarin hij zijn ideeën het best naar voren kan brengen. Dat hij er ondanks de bewust niet geweerde clichés en het onwaarschijnlijke verhaalverloop toch in slaagt om onze sympathie voor zijn – door uitstekende acteurs vertolkte – personages op te wekken, bewijst hoe stevig hij, als cineast, de touwtjes in handen heeft. En passant laat hij in zijn film nog enkele belangrijke thema’s de revue passeren: kinderwens en onvruchtbaarheid, genetische manipulatie en de rol van de man hierbij – je zou wensen dat hij ook iets zegt over de invloed van seksuele overdraagbare ziekten op de manier waarop we tegen liefde, huwelijkstrouw en seks aankijken.

Tykwers ideeën komen grosso modo hierop neer: liefde kan vele gedaanten aannemen en soms kan het bevrijdend zijn om de geijkte paden te verlaten. Vrees de andere kijk niet, durf de verandering aan. Hoe komt het dat zovelen berusten in een halfslachtig huwelijk dat na twintig jaar moeilijk anders kan dan in sleur verzanden? Als het al niet finaal op de klippen loopt? Precies omdat ze de taboes niet durven te doorbreken. Tykwers voorzet is minstens het overdenken waard.

Maar met drie?, dat maakt er de zaken niet makkelijker op. Het is moeilijk over alles openhartig te zijn, de leugen is nooit veraf. Alles wordt ingewikkeld. Sleur mag dan al minder bevredigend zijn, maar heeft in elk geval het voordeel eenvoudiger en veiliger te zijn. Tykwer heeft dit gegeven van complexiteit mooi vormgegeven met de compositie van zijn film, met de bruuske overgangen, met de split screens die hij copieus en zeer functioneel gebruikt.

De film eindigt mooi – dat zal in het werkelijke leven, waarin de mensen vaak maar wat aanmodderen met liefde en seks, al dan niet trouw en open, zeker niet altijd het geval zijn. Maar Tykwer heeft naar mijn aanvoelen de grote verdienste om, ook met dit heikele thema van promiscuïteit, een hommage te hebben bedacht, en gebracht, aan de liefde. Hij haalt liefde en seks uit elkaar en toont ons de essentie van de gehechtheid die mensen, ongeacht hun seksuele voorkeuren en praktijken, voor elkaar kunnen voelen. Hij toont ons met andere woorden de bijkomstigheid van seks aan, het triviale, niet-essentiële karakter ervan. Het slotbeeld maakt dit duidelijk. De finale verstrengeling wordt gekenmerkt door tederheid, niet door brute lust.