 |
| © Le Figaro |
17 oktober 2015
zaterdag
Op Facebook krijg ik een stukje ‘Apostrophes’ te zien. Een
nog jonge Bernard Pivot ontvangt in de zaal met Sumerische kunst een paar
vooraanstaande Franse intellectuelen, onder meer Michel Foucault, om te
debatteren over l’avenir de l’homme. Ondenkbaar
dat zoiets als ‘Apostrophes’ bij ons mogelijk zou zijn. De laatste poging in
die zin was ‘Container’ – en iedereen weet hoezeer dat programma werd
weggelachen (niet door mij). De situatie in Vlaanderen is schrijnend. Als we al
eens een boekenprogramma krijgen, dan een op kleuterniveau (zoals de vorige
poging, ik ben de titel vergeten, was het niet Iets met boeken?). Het wordt altijd snel afgevoerd, zodat duidelijk
wordt wat het was: een doekje voor het bloeden, een argument om die lastige
Vlamingen die wel eens een boek lezen te sussen. Neen, schrijvers worden hoogstens
af en toe eens opgevoerd in infotainmentprogramma’s, op voorwaarde dat ze
mediageniek zijn (De Coster, Verhulst, dat soort). Zij mogen dan wat leuteren
over hun privéleven of, in het beste geval, over een saillant detail uit hun
laatste boek. Maar over het boek in zijn geheel, de literaire relevantie ervan,
de filosofische gedachte die er achter steekt – ho maar. Laat staan dat ze zich
de ‘pretentie’ zouden aanmeten van een Michel Foucault en zeggen dat ze het
niet over hun boek willen hebben omdat dat af is en de mensen dan maar dat boek
moeten lézen, om dan van het aangeboden podium gebruik te maken om een
statement te maken. Neen, dat is bij ons niet mogelijk. Omdat de gelegenheid er
niet is (en als je ziet hoe de openbare omroep nu wordt uitgekleed, ziet het er
niet naar uit dat die gelegenheid er snel zal komen), omdat als de gelegenheid
er wel is alles wordt vastgezet in strakke formats, maar ook omdat de mensen
van dat kaliber (inhoud plus de gave om het te brengen) zich liever met andere
dingen bezighouden, blijkbaar. En ja, ik vind dat intellectuelen zich móeten
compromitteren. Of zich engageren, maar dat is in onze wereld hetzelfde. Zij
moeten zichzelf op het spel zetten en niet angstvallig de subsidieverstrekker
ontzien. Want dat is uiteindelijk wat hen gevangen houdt. Wiens brood men eet,
diens woord men spreekt. ¶ Ik pleit niet voor een boekenprogramma op tv. Ik vraag
mij gewoon af waarom in Vlaanderen de ‘linkse intellectuelen’ (niet langer een
pleonasme en dat is het ook nooit geweest natuurlijk) zich in hun engagement,
dat er volgens mij te weinig is, niet van de tv als medium bedienen. Er zijn
twee mogelijke verklaringen. Ofwel wil de tv dat niet omdat het alleen maar ‘slechte’
tv oplevert en dus levert de tv geen format waarin een dergelijk intellectueel
engagement mogelijk zou zijn, ofwel bedienen de intellectuelen zich niet van
het medium tv omdat ze het een irrelevant medium vinden. Ik ben van oordeel dat
een openbare omroep democratisch zou moeten zijn (en niet
economisch/commercieel, zoals de VRT geworden is) en dus álle bevolkingsgroepen
zou moeten representeren, ook de minderheden. En wat dat betreft, zal ik hier
maar eens een boutade herhalen die ik al elders eens heb opgeworpen (geen
barricade, maar een boutade): in onze samenleving vormen de intellectuelen de
slechtst beschermde minderheid. ¶ Zandvoorde, bij Oostende. Wat een vreemde
plaats, wat een niet-plaats eigenlijk. De Zandvoordestraat, of -steenweg, ik
weet het niet meer. De ene kmo naast de andere. Het stinkt er naar benzine en
mest. De Daikin-fabriek: airco. De rijschool met, aan de overkant van de
straat, een oefenterrein om de manoeuvres te leren. De stoffenwinkel van
Verkempink. Dit is verloren gebied, een buitenzone, non-descript en
onbeschrijfelijk. Ik beeld mij in hoe een Engelse toerist, in de tijd dat er in
Oostende nog ferryboten aankwamen, langs deze weg het land binnenreed. De
eerste indruk van een land, van het vasteland. De ontreddering die zo iemand
moet gevoeld hebben.
