30 december 2017
89 – Ik doe het niet vaak, maar
gisterenavond dan toch en jawel, ik weet weer waarom ik het niet vaak doe:
kijken naar een film op VTM, de Vlaamse Televisie Maatschappij. Ze hadden daar Hugo
van Martin Scorsese heel terecht als kerstvakantieavond-familiefilm
geprogrammeerd, en zonden die film uit op de voor een commerciele zender
kenmerkende manier: verhakkeld door reclameblokken, zonder inkadering, zonder
respect. Voor het format van de banale Amerikaanse geweld- of avonturenfilm
hoeft dat niet meteen een probleem te zijn, veronderstel ik: het publiek van
dergelijke films kijkt er niet meer van op dat de film alleen maar als
reclamevehikel wordt behandeld. Maar voor cinefielen is het toch wel even
wennen.
Zonder noemenswaardige aankondiging, laat staan een inleiding waarin
bijvoorbeeld volksverheffingsgewijs iets wordt gezegd over de regisseur en
diens oeuvre en de toch wel merkwaardige plaats die Hugo daarin inneemt,
begint de film. (Bruusk, het is alsof je te laat een bioscoop binnenstapt: zeer
vervelend, het storende gestommel op zoek naar een lege plek, de jassen die moeten
worden verlegd, een telefoon die nog wordt afgezet. De felle gloed van dat
kleine schermpje.) De film zelf wordt dan drie of vier keer abrupt onderbroken
voor telkens een minuut of vijf reclame en aankondigingen van andere
programma's. Na de reclame word je opnieuw, zonder enige overgang, in de film
gegooid – waarbij je altijd door de vervelende onzekerheid wordt bekropen of er
misschien niet stoemelings een deel is weggeknipt. Je moet erop vertrouwen dat
dat niet is gebeurd. En dan is er het einde van de film: zonder boe of ba krijg
je na het laatste beeld – maar is het wel het laatste beeld? – opnieuw reclame
voorgeschoteld. In de linkerbovenhoek is er wel een kleine aankondiging
verschenen van het volgende programma, maar dat kan je twijfel niet wegnemen.
Geen bordje met 'The End' of 'Fin' of wat dan ook – dat had heus wel een
functie –, geen eindgeneriek of aftiteling, geen credits of outfadende muziek.
Neen, je wordt zonder mededogen uit de betovering weggerukt en in de
werkelijkheid teruggekatapulteerd, en die werkelijkheid is voor de Vlaamse
Televisie Maatschappij een commerciele werkelijkheid waarin niet wordt
tegemoetgekomen aan de kommaneukerige verzuchtingen van intellectuele
cinefielen. Die kijken normaal gezien toch niet naar ons, lijken ze daar te
denken – en dat is natuurlijk volkomen terecht. (Al maak ik de laatste tijd
steeds vaker een uitzondering voor het VTM Nieuws, want dat is beter dan het
Journaal op de VRT.)
Ja, zo gaat dat op een commerciële zender. Daarom kijk ik daar meestal
niet naar. Maar het is toch jammer dat iedereen zich bij die logica schijnt
neer te leggen: betalen met ergernis om iets wat ons door te strot lijkt te
moeten worden geramd. Bovendien zou het, als het dan toch onvermijdelijk is,
met een klein beetje meer respect mogen gebeuren. Een eindgeneriek is een
essentieel onderdeel van een film – dat knip je niet zomaar weg.
En ja, voor ik het vergeet: Hugo is een wonderlijke, schitterend
gemaakte prachtfilm, een sprookje over sprookjes, over de betoverende kracht
van fictie, een ultiem eerbetoon van een gerenommeerde regisseur aan zijn
medium.
