dinsdag 6 september 2016

de zomer van 2016 – 73


6 september

Op het gevaar af hier een soort van televisiekritiekrubriek te starten (wat ik niet van plan ben), wil ik, een dag nadat ik enkele beschouwingen heb gewijd aan de Rutte-aflevering van ‘Zomergasten’, toch ook nog wel iets kwijt over de eerste aflevering van het filosofieprogramma ‘Wanderlust’, die op hetzelfde moment werd uitgezonden en die ik dus pas nu, op de website van Canvas, heb kunnen bekijken. Ik heb namelijk wat met filosofie want laat dat nu toevallig de studie zijn die ik in 1986 met succes heb afgerond aan de KU Leuven. Dat is geen grootse prestatie, dat weet ik wel, maar toch een wapenfeit dat in mijn curriculum enige prominentie opeist. Mijn omgang met filosofie mag dan wel sinds het bereiken van dat hoogtepunt op een laag pitje zijn blijven doorsudderen, ik acht mijzelf toch bevoegd om met een hoopvolle verwachting naar een filosofieprogramma op tv te hebben uitgekeken. Ik maak, om het technisch te stellen, deel uit van de niche waarop de programmamakers zich met ‘Wanderlust’ richten. Veronderstel ik toch.


Die eerste aflevering was gewijd aan de Engelse conservatieve denker Roger Scruton. Ik weet min of meer in welke hoek hij zichzelf plaatst c.q. wordt geduwd – maar daar gaat het mij niet om. Ik begin te kijken en hoop dat ik iets meer over zijn gedachtegoed te weten zal komen dan ik uit mezelf al weet – en dat is eigenlijk niet zoveel, dus moeilijk moet het niet zijn om mij blij te maken.

Het programma duurt 45 minuten. Dat is blijkbaar de spanningsboog die als aanvaardbaar wordt vooropgesteld voor het nichepubliek dat men hoopt te bereiken. Hier volgt een transcriptie van de notities die ik maakte telkens ik dacht dat er iets met enige filosofische relevantie werd gezegd. Dus niet: telkens ik iets de moeite van het noteren waard vond. Neen, ik heb álles genoteerd wat in mijn ogen filosofische relevantie had. Misschien heb ik twee of drie zaken gemist, maar groter zal de foutmarge niet zijn.

-          De utopieën van Marx en Engels mikten op abstracte perfecties en hebben daardoor geleid tot rampspoed. Een juiste utopie houdt rekening met concrete zaken, en is zich bewust van de imperfecties van mensen en van het leven.

-          Esthetica is essentieel. Het gaat daarin om de geest die een glans op de dingen legt.

-          De traditionele transcendentale bronnen zijn opgedroogd. We moeten op zoek naar nieuwe.

-          Je kunt er alleen toe doen als je in liefde en empathie erkent dat anderen er méér toe doen dan jijzelf.

-          Milieubescherming is essentieel een conservatieve kwestie. Deze issue werd geaccapareerd door links, dat antikapitalistisch wil zijn. Wij zijn beheerders, geen bezitters van de natuur.

-          Stilte die er toe doet is niet de afwezigheid van geluid, het is iets wat van binnenuit komt.

-          De godsvraag is belangrijk en het antwoord op die vraag is nooit definitief. In de kerkelijke rituelen betuigen wij onze nederige dankbaarheid voor het feit dat we dit leven hebben gekregen. We zijn hiertoe niet in staat als we toegeven aan hebzucht, ambitie en lust.

-          Het kwaad is in de wereld doordat God de mens vrij geschapen heeft, en dus ook met de mogelijkheid om het kwade te doen. 

Ik geef toe, mijn parafraseringen zijn bondig. Maar het moge duidelijk zijn dat het hier stuk voor stuk om interessante uitgangspunten voor evenzoveel diepgravende gesprekken gaat – of voor toelichtingen, indien een gesprek om de een of andere reden niet mogelijk zou zijn. Dat gebeurde dus niet. En sorry, maar zonder een discussie of uitdieping blijft het bij het debiteren van stellingen, en dat is geen boeiende televisie. Of laat ik het anders formuleren: dan wordt de meerwaarde die televisie hier zou kunnen bieden niet gerealiseerd. Dan kan ik beter een boek van Scruton lezen. 

De acht hier aangehaalde punten namen hooguit een kwartier, en dus een derde, van de uitzending in beslag. Dat is een optimistische schatting. Het resterende halfuur werd besteed aan het in beeld brengen van Scrutons boerenbestaan op de 45 hectare Engelse grond waarop hij zich zeer thuis voelt, aan het ongeluk dat hij met zijn paard heeft gehad, en aan zijn niet geheel onverdienstelijke pianospel. Ik hoop voor Alicja Gescinska dat ze beseft dat ze het portret heeft gemaakt van een grumpy old man in zijn nadagen, en dat ze niet de illusie koestert dat ze ons nu heeft overtuigd van het belang van zijn ideeën.

‘Wanderlust’ is met andere woorden in hetzelfde bedje ziek als de pogingen tot boekenprogramma die Canvas de voorbije jaren heeft gewaagd: een beetje informatie waar de liefhebber op zit te wachten, omringd door onverdraaglijk veel context waar niemand iets aan heeft. Het lot van dergelijke programma’s is voorspelbaar: het nichepubliek haakt af want wordt niet bediend, en andere kijkers komen er niet bij. De kijkcijfers, voor zover die er al waren, verschrompelen en er komt geen vervolg.