zaterdag 16 december 2017

de herfst van 2017 – 61


9 en 10 december 2017

70 – De beschrijvingen van Harry Mulisch over het leven en werk van Wilhelm Reich in Het seksuele bolwerk (dat ik ben beginnen te lezen omdat Jeroen Brouwers er in De laatste deur melding van maakt) zijn zo bevreemdend en onwaarschijnlijk dat ik mij ervan moest vergewissen of Mulisch hier nu aan fictie dan wel non-fictie doet door het Wikipedia-lemma over de joods-Duitse psycholoog erop na te lezen. En inderdaad…

Het meest bevreemdende aan Mulisch’ boek is allicht de structuur. In het eerste deel vernemen we hoe Harry Mulisch, personage in zijn eigen boek, Reich op het spoor komt in een boekenantikwariaat. Geheel toevallig eigenlijk. Sterk geschreven, dat eerste stuk – waarin het trouwens vooral gaat over de toevallige synchroniciteiten – samenlopen van omstandigheden – die het leven voor ons in petto heeft. Het tweede deel is het leeuwendeel. In omvang maar ook in belang: Mulisch presenteert ons een hoogst eigenzinnige schets van de levenswandel en het levenswerk van de uitermate vreemde pseudowetenschapper Wilhelm Reich. Het derde deel, een ‘epiloog’, gaat over het Franse fort bij Douaumont nabij Verdun. Deel één en twee hebben nog wel veel met elkaar te maken, maar je vraagt je toch af wat die drie bladzijden Eerste Wereldoorlog in dit geheel komen doen. En toch houdt het op de een of andere manier steek – al kun je er de vinger niet op leggen. (Ligt het verband in het feit dat in deel één sprake is van ikfiguurs vader, die in die oorlog gevochten heeft?) Geen nood, Het seksuele bolwerk mag dan in zijn structuur een bevreemdend boek zijn, het is ijzersterk geschreven en vraagt om meer. Meer Mulisch, en meer weten over Reich – over wie ik tot hiertoe eigenlijk niets wist, behalve dat zijn gedachtegoed in de zogenaamde ‘jaren zestig’ een (bij?)rol heeft gespeeld.